นิเวศวิทยา

ถิ่นกำเนิด ประเทศอินโดนีเซีย

การกระจายพันธุ์

การใช้งานด้านภูมิทัศน์ ปลูกเป็นไม้ดอกไม้ประดับ ไม้โชว์ทรงพุ่ม ตลอดจนปลูกเป็นไม้บังร่มหรือบังลมที่มีดอกหอมและสวยงาม

โดยการปักชำ ตอนกิ่ง และทาบกิ่ง ในการตอนกิ่งใช้เวลาเพียงสองเดือนก็ออกรากจำนวนมาก และสามารถตัดมาปลูกชำได้ ในการเลือกกิ่งเพื่อทำการตอนให้เลือกกิ่งที่ตั้งหรือค่อนข้างตั้ง เมื่อควั่นกิ่งตอนแล้วจะออกรากได้รอบกิ่ง แต่หากควั่นกิ่งที่เอนมากๆหรืออยู่ในแนวราบ จะออกรากเพียงด้านล่างเท่านั้น วิธีแก้ไขคือ ใช้ไม้ค้ำยันโคนกิ่งและใช้เชือกผูกปลายกิ่งรั้งให้ตั้งขึ้น ก็จะออกรากได้รอบกิ่งเช่นเดียวกัน ส่วนการทาบกิ่ง นิยมใช้ต้นกล้าจำปามาเป็นต้นตอ การปลูกต้นจำปีลงแปลงกลางแจ้ง เมื่อปลูกเพียงต้นเดียวจะเจริญเติบโตแตกกิ่งรอบต้น มีทรงพุ่มเป็นรูปกรวยคว่ำสวยงามตลอดไปแต่หากปลูกรวมกลุ่มและแตกกิ่งออกมากติดกันไปหมด ในการปลูกเป็นแถจึงต้องมีระยะห่างระหว่างต้นไม่น้อยกว่า 10 เมตร จึงจะมีทรงพุ่มสวยงาม ส่วนการปลูกในห้ออกดอกในกระถาง ซึ่งปลูกจากกิ่งตอนหรือกิ่งทาบนั้น เมื่อต้นมีอายุได้ 2 – 4 ปีจะมีทรงต้นใหญ่ขึ้น และควรนำลงปลูกในแปลงกลางแจ้งต่อไป

- ดอก เป็นยาบำรุงหัวใจ บำรุงประสาท บำรุงโลหิต น้ำมันจากดอก ทาแก้ปวดศีรษะแลตาบวม

- ดอกและผล เป็นยาบำรุงธาตุ แก้คลื่นเหียน แก้ไข้ ขับปัสสาวะ

- ใบ เป็นยาแก้โรคประสาท แก้ป่วง

- เปลือกต้น เป็นยาแก้ไข้

- แก่น เป็นยาบำรุงประจำเดือน

- รากแห้งหรือเปลือกราก ใช้ผสมนมสำหรับบ่มฝี [1]

- ดอกของจำปีมีการจำหน่ายในปริมาณสูง เพื่อนำมาร้อยมาลัยและเพื่อใช้ผสมในตำรับยาไทยแผนโบราณ [2]

สำหรับลักษณะประจำพันธุ์ของจำปีแต่ละพันธุ์มีลักษณะเด่นดังนี้

พันธุ์จำปีสีนวล

เป็นพันธุ์ที่กลายมาจากจำปีที่ปลูกกันในย่านบางบำหรุ แล้วจึงขยายพันธุ์ปลูกกระจายออกไป มีลักษณะต้นและใบเหมือนจำปี แต่มีดอกเริ่มแย้มเป็นสีเหลืองนวลและมีขนานใหญ่คล้ายจำปา

พันธุ์ดอกใหญ่

เป็นพันธุ์ที่มาจากแหล่งเดิม 2 แหล่ง คือ นำเข้ามาใหม่จากจีนตอนใต้ และพันธุ์ที่กลายมาจากจำปีที่ปลูกกันในจังหวัดฉะเชิงเทรา แล้วมีการปลูกปนกันไปมาจนแยกไม่ออก ลักษณะเด่นคือ มีดอกขนาดใหญ่ กลีบดอกกว้างและหนา

พันธุ์ดอกเล็กหรือพันธุ์ธรรมดา

เป็นพันธุ์ที่ปลูกกันอยู่ทั่วไป แพร่กระจายมาจากจีนทางตอนใต้ แต่แพร่เข้ามานานมากหลายร้อยปีแล้ว จนปรับตัวเข้ากับสภาพของเมืองไทยได้ดี และมีกล่าวถึงอยู่ในวรรณคดีไทยยุคเก่าๆหลายเรื่อง เป็นพันธุ์ที่มีดอกดก แต่ไม่เคยมีการปรับปรุงพันธุ์ให้มีขนาดของดอกใหญ่ขึ้น เนื่องจากไม่ติดผลในเมืองไทย หรือติดผลได้น้อยมาก

พันธุ์ดอกยาว

มีแหล่งดั้งเดิมอยู่ที่ตอนเหนือของพม่า มีลักษณะที่แตกต่างจากพันธุ์อื่นคือมีใบเกล็ดรูปไข่ 1 ใบ กว้าง 2.7 – 3 ซม. ยาว 5 ซม.  ติดอยู่ที่ก้านดอก ดอกมีขนาดใหญ่ เมื่อบานมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 6 – 8 ซม. มีกลีบดอกยาวมากกว่าพันธุ์อื่นทั้งหมดรวม 12 -15 กลีบ กลีบดอกชั้นนอกรูปหอกแกมขอบขนาน กว้าง 17. – 2 ซม. ยาว 7.5 – 8.5 ซม. กลับดอกชั้นในมีขนาดแคบและสั้นกว่า มีดอกค่อนข้างดก

พันธุ์ดอกดก